Rozwój małych gospodarstw PS WPR 2023-2027 i istota krótkich łańcuchów dostaw

Interwencja I.10.5 w ramach Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej (PS WPR) na lata 2023-2027 koncentruje się na wspieraniu małych gospodarstw rolnych, które podejmują działalność w zakresie wprowadzania produktów rolnych na rynek (np. poprzez dotacje: Rozwój Małych Gospodarstw / WPR I.10.5) . Program ten obejmuje wsparcie dla różnych form działalności, w tym rolniczego handlu detalicznego (RHD), sprzedaży bezpośredniej oraz dostaw bezpośrednich. Celem jest promowanie krótkich łańcuchów dostaw (KŁD), które minimalizują liczbę pośredników między producentem a konsumentem, co przyczynia się do lokalnego rozwoju gospodarczego i zachowania dziedzictwa kulinarnego.

Krótkie łańcuchy dostaw (KŁD) – definicja i znaczenie

Krótkie łańcuchy dostaw, zgodnie z definicją zawartą w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013, to systemy dystrybucji, które obejmują ograniczoną liczbę podmiotów gospodarczych, współpracujących ze sobą w celu rozwoju lokalnych rynków i tworzenia ścisłych więzi geograficznych oraz społecznych między producentami, przetwórcami a konsumentami. Takie podejście sprzyja ograniczeniu przechwytywania wartości dodanej przez duże korporacje, co jest istotne dla małych producentów, którzy mogą bezpośrednio sprzedawać swoje produkty lokalnym konsumentom.

Formy działalności wspierane w ramach KŁD

Rolniczy Handel Detaliczny (RHD)

RHD to forma działalności, w której rolnicy mogą sprzedawać produkty zarówno nieprzetworzone, jak i przetworzone, bezpośrednio konsumentom. W ramach RHD rolnicy mogą przetwarzać swoje surowce i oferować na rynku produkty takie jak przetwory owocowe, warzywne, mięso, nabiał, pieczywo oraz inne wyroby spożywcze. Kluczowym warunkiem jest, aby przynajmniej jeden składnik tych produktów pochodził z własnej produkcji rolnika. RHD umożliwia rolnikom lepsze wykorzystanie zasobów i zwiększenie wartości dodanej ich produktów, co przyczynia się do poprawy dochodów gospodarstw.

Sprzedaż bezpośrednia

Sprzedaż bezpośrednia obejmuje produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso, jaja, mleko i produkty mleczne, które muszą być wytwarzane z surowców pochodzących z własnego gospodarstwa. Przepisy dotyczące sprzedaży bezpośredniej wymagają, aby produkty były wytwarzane zgodnie z normami higienicznymi i weterynaryjnymi. Rolnicy mogą prowadzić ubój drobiu i zajęczaków oraz przetwarzać te produkty na miejscu, co pozwala na bezpośrednią sprzedaż świeżych produktów konsumentom lub lokalnym sklepom detalicznym.

Dostawy bezpośrednie

Dostawy bezpośrednie dotyczą głównie produktów roślinnych, takich jak warzywa, owoce, zioła oraz produkty przetworzone, jak kiszonki czy suszone owoce i warzywa. W ramach dostaw bezpośrednich rolnicy mogą dostarczać swoje produkty bezpośrednio do konsumentów lub lokalnych zakładów handlowych. Warunkiem jest, aby produkty pochodziły z własnej uprawy rolnika. Dostawy bezpośrednie umożliwiają rolnikom lepsze wykorzystanie lokalnych rynków i zwiększenie dochodów poprzez eliminację pośredników.

Wymogi prawne i regulacyjne

Działalność w ramach KŁD musi być prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, w tym Rozporządzenia (WE) nr 852/2004 dotyczącego higieny środków spożywczych. Produkty muszą być wytwarzane i wprowadzane do obrotu zgodnie z normami bezpieczeństwa żywności, co obejmuje zarówno produkcję, jak i przetwarzanie. Rolnicy są zobowiązani do zgłaszania swojej działalności do odpowiednich inspekcji, takich jak Państwowa Inspekcja Sanitarna czy Inspekcja Weterynaryjna, oraz prowadzenia ewidencji sprzedaży, w której powinny być odnotowywane szczegóły dotyczące ilości i rodzaju sprzedawanych produktów.

Wsparcie finansowe i doradcze

Program Rozwój małych gospodarstw PS WPR 2023-2027 oferuje wsparcie finansowe na inwestycje w infrastrukturę, zakup sprzętu oraz szkolenia dla rolników. Wsparcie to jest dostępne zarówno dla tych, którzy dopiero rozpoczynają działalność w ramach KŁD, jak i dla tych, którzy chcą rozszerzyć swoją działalność o nowe produkty lub rynki. Centrum Doradztwa Rolniczego oraz inne instytucje oferują rolnikom szkolenia i doradztwo w zakresie przetwarzania żywności, zgodności z przepisami prawa oraz strategii marketingowych.
Perspektywy finansowe dla krótkich łańcuchów dostaw (KŁD) w ramach interwencji I.10.5 Rozwój małych gospodarstw PS WPR 2023-2027 są także obiecujące. Program przewiduje wsparcie w formie płatności ryczałtowej wynoszącej 120 tys. zł, wypłacanej w dwóch ratach: 96 tys. zł i 24 tys. zł. Środki mogą być przeznaczone na inwestycje w produkcję rolną, w tym ekologiczną, oraz na działania związane z wprowadzaniem produktów na rynek w ramach KŁD, takie jak zakup nowych maszyn i urządzeń, inwestycje budowlane oraz wartości niematerialne i prawne.

Korzyści z uczestnictwa w KŁD

Udział w krótkich łańcuchach dostaw przynosi liczne korzyści, zarówno dla producentów, jak i konsumentów. Dla rolników oznacza to możliwość zwiększenia dochodów dzięki sprzedaży produktów bezpośrednio konsumentom, co eliminuje potrzebę korzystania z pośredników. Konsumenci natomiast zyskują dostęp do świeżych, lokalnych produktów, często o wyższej jakości niż te dostępne w masowej produkcji. Dodatkowo, KŁD wspierają rozwój lokalnej gospodarki, promują tradycyjne metody produkcji i zachowanie kulinarnego dziedzictwa regionów.

Wyzwania i przyszłość KŁD w Polsce

Mimo wielu korzyści, działalność w ramach KŁD niesie ze sobą pewne wyzwania. Rolnicy muszą przestrzegać skomplikowanych przepisów prawnych i sanitarnych, co może wymagać dodatkowej wiedzy i inwestycji. Ponadto, zarządzanie działalnością, w tym prowadzenie ewidencji sprzedaży i spełnianie wymagań dotyczących bezpieczeństwa żywności, może stanowić wyzwanie dla mniejszych gospodarstw. Perspektywy rozwoju KŁD w Polsce są jednak obiecujące. Rosnące zainteresowanie konsumentów produktami lokalnymi i ekologicznymi stwarza możliwość rozwoju rynku dla wysokiej jakości produktów rolniczych. Wsparcie finansowe i doradcze oferowane w ramach PS WPR 2023-2027 dodatkowo motywuje rolników do podejmowania działalności w ramach KŁD.

Interwencja I.10.5 w ramach PS WPR 2023-2027 stanowi kluczowe wsparcie dla małych gospodarstw rolnych, umożliwiając im rozwój działalności w zakresie wprowadzania produktów rolnych na rynek. Dzięki wsparciu dla krótkich łańcuchów dostaw, rolnicy mogą zwiększyć swoje dochody, promować lokalne produkty i przyczyniać się do rozwoju regionalnej gospodarki. Wspierane formy działalności, takie jak rolniczy handel detaliczny, sprzedaż bezpośrednia i dostawy bezpośrednie, oferują rolnikom nowe możliwości rozwoju i zwiększenia wartości dodanej swoich produktów.